Een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) is een schriftelijke overeenkomst waarin afspraken over arbeidsvoorwaarden (zoals loon, vakantiedagen en werktijden) zijn vastgelegd tussen een of meerdere werkgevers(organisaties) met een of meerdere werknemersorganisaties.

Veel werknemers in loondienst hebben met een cao te maken. Het lijkt soms vanzelfsprekend dat er een cao van toepassing is op een arbeidsovereenkomst. Toch is dit niet altijd het geval. Wanneer een werkgever er onterecht vanuit gaat, dat een cao niet van toepassing is, kan dit verstrekkende gevolgen hebben. De vraag is dus: wanneer is een cao van toepassing? Dit staat beschreven in de Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst.

Er zijn vier situaties waarin een cao van toepassing kan zijn op de arbeidsovereenkomst:

1. De werknemer en de werkgever zijn lid van een vakbond (of andere organisatie) die partij is bij de cao. 
In dat geval moeten werkgever en werknemer wel onder de zogenaamde werkingssfeer van de cao vallen. In de werkingssfeer wordt bepaald op welke soort arbeid en op welke werknemers de cao van toepassing is. Zo is bijvoorbeeld de cao Bouw & Infra onder meer van toepassing op bouwbedrijven.

2. Alleen de werkgever is aangesloten bij een vakbond die partij is bij de cao. 
Een belangrijk verschil met het eerste geval is, dat de werkgever wel verplicht is om de cao toe te passen, maar dat de werknemer dit niet kan afdwingen.

3. Er is een zogenaamd ‘incorporatiebeding’ in de arbeidsovereenkomst opgenomen. 
Een cao wordt in dat geval vrijwillig van toepassing verklaard, ongeacht of er sprake is van één van de eerste twee gevallen.

De 4e situatie waarin een cao van toepassing kan zijn op een arbeidsovereenkomst is wanneer de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een cao algemeen verbindend heeft verklaard (de algemeenverbindendverklaring). Wanneer de werkgever geen lid is van een partij bij die cao, maar wel binnen de bedrijfstak van die cao valt, is hij verplicht om de cao toe te passen op de arbeidsovereenkomsten van zijn werknemers.

De belangrijkste bepalingen van een algemeen verbindend verklaarde cao op grond van Europese regelgeving zijn ook van toepassing op buitenlandse bedrijven, die met hun personeel tijdelijk in Nederland komen werken. Niet alle buitenlandse bedrijven zijn hiervan op de hoogte.

In een grote bedrijfstak als de bouw is de kans groot dat er een cao geldt. Ook al zijn werknemer en werkgever beiden niet lid van een vakbond. Daarnaast kunnen ook buitenlandse bedrijven onder een cao vallen, als deze algemeen verbindend is verklaard. 

Ga er dus als werkgever niet zomaar vanuit dat een cao niet geldt, maar controleer dit goed. Zo voorkom je dat je later loon dient bij te betalen. Dit is ook relevant voor de inlener en aannemer. Betaalt de onderaannemer of uitlener niet het juiste loon, kun je daarvoor namelijk aansprakelijk worden gesteld.

Meer weten over deze vorm van 'ketenaansprakelijkheid'? Lees dan ons artikel over de Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS).